Yazar: 
Nutrigenetik Nedir? Genetik Yapıya Göre Kişisel Beslenme Mümkün mü?
Sağlıklı yaşamla ilgili tartışmaların arttığı son yıllarda, dikkat çeken bilim dallarından biri de nutrigenetik oldu. Kulağa bilimsel, hatta biraz da ulaşılmaz geliyor olabilir.
Ama aslında temelinde yatan fikir oldukça sade:
-Herkes için aynı diyet işe yaramaz. Çünkü hepimiz genetik olarak farklıyız.
Daha da önemlisi: Yediğimiz her lokma sadece karnımızı doyurmaz, genlerimizle iletişime geçer.
Genetik Yatkınlık ve Beslenme İlişkisi: Genler Kader mi?
Sıklıkla söylenen bir söz vardır:
“Genetik silahı doldurur, ama tetiği çevre çeker.”
Yani genetik yatkınlıklarımız bir potansiyel taşır. Ancak bu potansiyelin gerçekleşip gerçekleşmeyeceğini yaşam tarzımız — ve özellikle beslenme alışkanlıklarımız — belirler.
İşte bu noktada nutrigenetik devreye girer.
Nutrigenetik, genetik profilimize göre vücudumuzun besinlere verdiği tepkileri anlamamızı sağlayan bilim dalıdır.
Amaç; herkes için geçerli olduğu varsayılan diyetlerden sıyrılarak, kişiye özel ve biyolojik olarak uyumlu bir beslenme planı oluşturmaktır.
Nutrigenetik Testler: Hangi Genler Ne Anlama Geliyor?
Nutrigenetik testler genellikle belirli genetik varyasyonlara odaklanır. En sık karşılaşılanlardan bazıları şunlardır:
- FTO Geni: Obeziteye yatkınlıkla ilişkilidir. Bu gene sahip bireylerde karbonhidrat metabolizması daha farklı çalışabilir.
- APOE Geni: Yağ metabolizmasını etkiler ve kalp hastalığı riskini artırabilir.
- MTHFR Geni: Folat metabolizmasını düzenler. B vitaminleri ihtiyacını değiştirebilir.
Bu genler kader değildir, sadece potansiyel riskler hakkında bize bilgi sunar. Doğru yorumlanırsa, bu bilgiler daha hedefli ve sürdürülebilir bir beslenme stratejisi geliştirmeye yardımcı olur.
Glutene Duyarlılık mı, Kahve Hassasiyeti mi? Genetik Etkiler
Bazı insanlar kahveden sonra enerji dolu hissederken, bazıları anksiyete, çarpıntı ya da uykusuzluk yaşayabilir.
Bunun nedeni çoğu zaman CYP1A2 genindeki bir varyasyondur; bu, kafein metabolizmasını etkiler.
Aynı şekilde bazı bireyler gluteni rahatça sindirirken, bazıları şişkinlik, beyin sisi veya yorgunluk yaşayabilir. Bu farklılıklar da genetik yapı ve bağırsak bariyeri özellikleri ile ilgilidir.
“Nutrigenetik şunu söyler: “Senin için doğru olan bir başkası için zararlı olabilir. Ve bu gayet normal.”
Nutrigenetik Üzerine Bilim Ne Diyor?
Stanford Üniversitesi – DIETFITS Çalışması (2018):
Düşük yağlı ve düşük karbonhidratlı diyetlerin başarısının bireylerin genetik yapısına göre değiştiği gösterildi.
Zeevi ve Ark. (2015):
Aynı yiyeceklerin farklı kişilerde farklı glisemik tepkilere yol açtığı tespit edildi. Genetik ve mikrobiyota farklılıklarının bu durumdaki rolü öne çıktı.
Bu çalışmalar, hepimizin kendine has bir “metabolik parmak izi” taşıdığını ortaya koyuyor.
Genetik Test Şart mı? Kendi Vücudunu Dinleyerek de İlerleyebilirsin
Genetik testler faydalı olabilir. Ancak zorunlu değildir.
Vücudun her gün sana sinyaller gönderir:
- Şişkinlik
- Enerji düşüklüğü
- Odaklanamama
- Kilo alımı
Bu semptomlar, bazı yiyeceklerin sana uygun olmadığını gösteren ipuçlarıdır.
Bir beslenme uzmanıyla birlikte çalışarak, test yapmadan da kişisel bir beslenme düzeni oluşturmak mümkündür.
Gelecekte Beslenme: DNA’ya Uyumlu Kişisel Diyetler
İlerleyen yıllarda beslenme, yalnızca yaş, kilo ya da kalori ihtiyacına göre şekillenmeyecek;;
- Genetik harita,
- Bağırsak florası,
- Metabolik tepkiler gibi biyolojik parametrelere göre şekillenecek.
Ancak şu gerçeği unutmamalıyız:
Tek bir gen sizi hasta etmez. Ama o geni tetikleyen bir yaşam tarzı olabilir.
Bu nedenle “genetik kader” kavramını bırakıp, “genetik rehberlik” anlayışını benimsemeliyiz.
Nutrigenetik ile Kendi Yolculuğunuzu Başlatın
Nutrigenetik, hazır diyet listeleri sunmaz. Ama kendinizi daha yakından tanımanız için güçlü bir araçtır. Besinlerle olan ilişkinizi kişiselleştirerek Özelleştirilmiş Beslenme ile bilinçli seçimler yapabilirsiniz.
Besinlerle olan ilişkinizi kişiselleştirerek;
- Bilinçli seçimler yapabilir,
- Genetik yapınızla uyumlu yaşayabilir,
- Sürdürülebilir bir sağlık süreci başlatabilirsiniz.
Bilgi güçtür, öz-farkındalık ise iyileştirir.
Sık Sorulan Sorular (SSS)
Nutrigenetik testi nerede yaptırabilirim?
Genetik testler, bu alanda hizmet veren laboratuvarlar ya da alanında uzman beslenme danışmanlarıyla yapılabilir.
Nutrigenetik kilo vermeye yardımcı olur mu?
Kişiye özel diyetlerle kilo kontrolünü kolaylaştırabilir. Ancak sürdürülebilir sonuçlar için yaşam tarzı değişimi şarttır.
Bu test pahalı mı?
Ücrete göre değişir ama son yıllarda daha erişilebilir hale gelmiştir.
Genetik yapıya göre kişisel beslenme içeriğimiz dikkatinizi çektiyse ve daha derinlemesine bilgi sahibi olmak isterseniz, “Kişiye Özel Beslenme Nedir? Hazır Diyetler Neden İşe Yaramaz?” başlıklı yazımıza da göz atabilirsiniz. Ayrıca aklınıza takılan soruları Diyetisyen Emre Uzun WhatsApp kanalından ya da e-posta yoluyla doğrudan iletebilirsiniz.
Kaynakça:
-
- Cornelis, M. C., et al. (2007). JAMA – CYP1A2 Polimorfizmi
- Gardner, C. D., et al. (2018). JAMA – DIETFITS Çalışması
- Zeevi, D., et al. (2015). Cell – Glisemik Tepki Çalışması
- Ferguson, L. R. (2014). Current Opinion in Biotechnology
